Σκόπελος

Ιστορία της Σκοπέλου

Η Σκόπελος θα μπει πραγματικά στην καρδιά σου όταν σου «διηγηθεί» την ιστορία της και αποκαλύψει τα μυστικά της. Η γεμάτη εναλλαγές ιστορία της με Αρχαίους Έλληνες, Βυζαντινούς, Ενετούς, Τούρκους, πειρατές, «δένει» αρμονικά με τη μυθολογία που θέλει τον πρώτο έποικο του νησιού, τον Στάφυλο, να είναι ο γιος του Διονύσου και της Αριάδνης. Ένα ταξίδι στο παρελθόν ξεκινάει. Σας προσκαλούμε να περιπλανηθείτε στις επόμενες ενότητες και προπάντων να «ζήσετε» από κοντά την ιστορία, μαζί μας! Αρχαίοι Χρόνοι Οι γνώσεις μας για την περίοδο μετά την μυκηναϊκή εποχή μέχρι τους αρχαίους χρόνους, είναι ανεπαρκείς. Από τον 6ο αι. π.Χ. έως τις αρχές του 5ου αι. π.Χ. θεωρείται ως περίοδος ακμής για την Πεπάρηθο κατά την οποία «κόβονται» ασημένια νομίσματα και αναπτύσσονται εμπορικές σχέσεις με άλλες πόλεις –κράτη του Αιγαίου. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στις εξαγωγές προϊόντων, όπως ο περίφημος Πεπαρήθιος οίνος και το εξαίρετής ποιότητας και περιζήτητο ελαιόλαδο του νησιού. Μία σημαντική συνεισφορά του νησιού στα αρχαία δρώμενα ήταν η συμμετοχή αθλητών του στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η μεγαλύτερη επιτυχία σημειώνεται στους Ολυμπιακούς του 569 αι. π.Χ., οπότε ο αθλητής Άγνων από την Πεπάρηθο κέρδισε στο αγώνισμα του σταδίου που ως γνωστόν ήταν αγώνας δρόμου. Προς τιμή του, οι Αρχαίοι απεικόνισαν το πρόσωπό του σε νομίσματα ενώ στην σύγχρονη εποχή δόθηκε το όνομά του στο σημερινό ομώνυμο κόλπο, διότι η παράδοση λέει ότι ο Άγνωντας μετά τη νίκη του αποβιβάστηκε εκεί με το πλοίο του. Ένα άλλο σημαντικό γεγονός της αρχαίας ιστορίας του νησιού ήταν η νικηφόρος μάχη με τους Κάρες, οπότε οι κάτοικοι της Πεπάρηθου αφιέρωσαν ένα άγαλμα του Θεού Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών. Επισημαίνεται ότι η Πεπάρηθος μετά τους Μηδικούς πολέμους χάνει την αυτοτέλειά της και αποτελεί μέρος πια της Α’ Αθηναϊκής Συμμαχίας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκιδίδη, στη Σκόπελο κατά το 427 π.Χ. συνέβη ένας ισχυρός σεισμός που προκαλεί ένα μεγάλο παλιρροϊκό κύμα με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν πολλά δημόσια κτίρια. Τέλος, η αρχαία Σκόπελος υπάγεται για ένα σύντομο χρονικό διάστημα αρχικά στην κηδεμονία των Σπαρτιατών, ενώ στη συνέχεια εντάσσεται στη Β’ Αθηναϊκή Συμμαχία. Ελληνιστικοί χρόνοι Η Πεπάρηθος (Αρχαία Σκόπελος) κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους (τέλη 4ου έως 1ος αι. π.Χ.) αποτελεί αρκετές φορές εστία της διαπάλης μεταξύ των διαδόχων καθώς και της διαμάχης μεταξύ Ρωμαίων και Μακεδόνων . Η Πεπάρηθος (Σκόπελος) κατά τους υστεροκλασικούς και Ελληνιστικούς χρόνους «κόβει» χάλκινα νομίσματα, ενώ κατά την περίοδο αυτή χτίστηκαν ναοί και οχυρώσεις σε αρκετές θέσεις του νησιού, ερείπια των οποίων σώζονται ακόμη. Ένα από τα κύρια προϊόντα παραγωγής και εμπορίου ήταν ο περίφημος “Πεπαρήθιος οίνος” που σύμφωνα με τον Αριστοτέλη θεωρούνταν ως ένα πολύ διάσημο, περιζήτητο και αφροδισιακό κρασί. Κατά την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας, που άρχισε το 146 π.Χ. με την κατάκτηση του Ελλαδικού χώρου, οι Ρωμαίοι κατακτητές φαίνεται ότι πρόσφεραν κάποια σχετική αυτονομία στην Πεπάρηθο (Σκόπελο), διότι διαφορετικά δεν θα ήταν δυνατόν να «κόβει» η νήσος τα δικά της χάλκινα νομίσματα. Αν και κατά την περίοδο αυτή δεν αναφέρεται η Σκόπελος στις αρχαίες πηγές, εντούτοις η πρώτη φορά στους Ρωμαϊκούς χρόνους που γίνεται μνεία για την Σκόπελο ήταν στα κείμενα του Πτολεμαίου τον 2ο αι. π.Χ. λόγω των διεσπαρμένων σκοπέλων και υφάλων γύρω από το νησί. Ο Χριστιανισμός στη Σκόπελο διαδόθηκε γρήγορα. Κατά τον 4ο αι. μ.Χ επικρατεί η προσωπικότητα του επισκόπου Ρηγίνου ο οποίος πρωτοστάτησε στη διάδοση και την εγκαθίδρυση της νέας θρησκείας στις Β. Σποράδες . Ωστόσο κατά το 362 μ.Χ. επί εποχής των διωγμών του Ιουλιανού, ο Ρηγίνος μετά από βασανισμούς φονεύθηκε με αποκεφαλισμό. Ο Ρηγίνος ανακηρύχτηκε Άγιος από τη Ορθόδοξη Εκκλησία και τιμάται ως προστάτης του νησιού στις 25 Φεβρουαρίου. Βυζαντινοί Χρόνοι Στα πρώτα χρόνια της Βυζαντινής ιστορίας το νησί της Σκοπέλου δεν αναφέρεται συχνά στις πηγές της εποχής και μάλλον αποτελούσε τόπο εξορίας. Οι Βενετοί, μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, κατακτούν το νησί, το οποίο εντάσσεται διοικητικά στο Δουκάτο της Νάξου. Ακολούθως περνάει στον έλεγχο του ηγεμονικού οίκου των Γκίζι έως το 1276. Μετά τη χρονολογία αυτή το νησί της Σκοπέλου αποτελεί μέρος και πάλι της Βυζαντινής επικράτειας Κατά την περίοδο των Παλαιολόγων η Σκόπελος, όπως και άλλες περιοχές του Βυζαντίου, υποφέρει από πολλές καταστροφικές επιδρομές διαφόρων κατακτητών εισβολέων. Ακολουθεί το 1453 η κατάκτηση της νήσου από τους Ενετούς, που διαρκεί μέχρι το 1538. Οικογενειακά ονόματα, τοπωνύμια και αρκετές λέξεις στη σκοπελίτικη διάλεκτο θεωρούνται κομμάτι της Ενετικής αυτής εποχής της Σκοπέλου. Σημαδιακή είναι για την Σκόπελο η ημερομηνία του 1538 μ.Χ., διότι ο Τούρκος Αρχιναύαρχος του Οθωμανικού στόλου Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα κατακτά και καταστρέφει τη νήσο, χωρίς όμως να προκαλέσει και την πλήρη ερήμωσή της, αφού μετά την ημερομηνία αυτή παρατηρείται να επέρχεται σιγά, σιγά μία άνθιση του νησιού που σηματοδοτείται με την ανέγερση εκκλησιών. Στη Σκόπελο, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, δεν υπήρχε μόνιμος τουρκικός πληθυσμός και αυτό ήταν μία ευνοϊκή συγκυρία που ευνόησε τη διατήρηση των προνομίων που απολάμβανε η νήσος επί Ενετοκρατίας. Πολλοί από τους περιηγητές που επισκέπτονται τη Σκόπελο από τον 16ο έως τον 19ο αιώνα, περιγράφουν την πόλη με αυξημένο πληθυσμό και σημαντική οικονομική ανάπτυξη, ενώ ιδιαίτερα κατά τον 18ο αιώνα σημειώνεται μία αξιόλογη εμπορική δραστηριότητα των κατοίκων του νησιού. Νεότερη ιστορία Η δεκαετία το ’80 σηματοδοτεί την έναρξη της τουριστικής ανάπτυξης, στηριζόμενη στον πανέμορφο φυσικό περιβάλλον της Σκοπέλου και αποτέλεσε τον αναπτυξιακό μοχλό για να παραμένουν στο νησί οι νέοι άνθρωποι και να ανακοπεί το μεταναστευτικό ρεύμα. Έτσι πολλοί Σκοπελίτες από τα αστικά κέντρα και το εξωτερικό, που είχαν μεταναστεύσει, άρχισαν να επιστρέφουν μόνιμα ή κατά τους καλοκαιρινούς μήνες για διακοπές ή για να επωφεληθούν από τις ευκαιρίες που άρχισε να δημιουργεί ο Τουρισμός. Η σύγχρονη Σκόπελος παραμένει μοναδική, όχι μόνο για τα μαγευτικά της φυσικά τοπία, τις πεντακάθαρες παραλίες, τα ονειρεμένα ηλιοβασιλέματα αλλά και για τη θαυμαστή πολιτιστική της κληρονομιά που είναι η παράδοση, οι θρύλοι, τα ιστορικά μνημεία, τα καλλιτεχνικά αριστουργήματα – κομψοτεχνήματα, τα μνημεία, τα κάστρα, τα μοναστήρια και οι Εκκλησίες με τα εκπληκτικά τέμπλα. Χαρακτηριστικά είναι και τα πασίγνωστα Σκοπελίτικα μαχαίρια με τις χαραγμένες λαϊκές παροιμίες και αποφθέγματα. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στην υφαντική τέχνη με την οποία ασχολήθηκαν πολλοί στο νησί δημιουργώντας τις ξακουστές Σκοπελίτικες παραδοσιακές τοπικές ενδυμασίες. Οι Σκοπελίτες επίσης ασχολιόντουσαν και συνεχίζουν να ασχολούνται με την βιοτεχνία, όπως την επεξεργασία του ξύλου, την ναυπηγική και την κεραμική . Στο νησί παλαιότερα λειτουργούσαν ναυπηγεία στα οποία καθελκύσθηκαν 35 εμπορικά πλοία που προσφέρθηκαν για τις ανάγκες του Επαναστατικού αγώνα του γένους. Ταξιδεύοντας λοιπόν στο νησί ανακαλύπτουμε το παρελθόν του και με αυτόν τον τρόπο κατανοούμε την σημερινή αλλά και μελλοντική του εξέλιξη.